उद्देश्य
ईसाई अगुवाहरुलाई बाल सेवकाईको निम्ति बाइवलीय सिद्धान्तहरु उपलब्ध गराउनु अनि यसको विकास र स
संरचनाको निम्ति व्यवहारिक सल्लाह दिनु ।
सिक्नुपर्ने
१ ) बाल सेवकाइको निम्ति बाइवलीय र व्यवहारिक कारणहरु
२ ) नानीहरुलाई उपलब्ध गराईनुपर्ने विभिन्न सेवकाइ क्षेत्रहरुको ज्ञान
३ ) बाल सेवकाइ आयोजना गर्नको निम्ति व्यवहारिक सल्लाह
४ ) बाल सेवकाइ अगुवामा हुनुपर्ने योग्यता र उसको जिम्मेवारीहरु
५ ) लक्ष्य निर्धारणको निम्ति अगुवाई
परिचय
नानीहरु मण्डलीको मुख्य भाग हुन् । उनीहरुलाई सिकाएर , हामीले ख्रीष्टको निम्ति भविष्य
निमाणर् गर्दछौं । (२ तिमोथी ३ः१५-१७ )
बाल सेवकाइमा नानीहरु बाहेक , बाल सेवकाइका अगुवा , शिक्षकहरु , सहयोगीहरु -नानीहरुसंग
काम गर्न चाहने कुनै पनि माता पिता , वा अरुहरु संलग्न हुन्छन् ।
यो पुस्तकमा साताको एक दिन , शनिबार अथवा आइतबार बिहान संचालन गरिने बाल सेवाबारे
लेखिएको भए पनि , यसले साताको अरु बेला सञ्चालन गर्न सकिने बाल कार्यक्रमलाई पनि सहयोग
पुर्‍याउन सक्छ

१. किन हामीले बाल सेवकाइ गर्नुपर्दछ ?

क. बाइबलीय नमूना

१. पुरानो नियममा, मोशाले इज्राएलीहरुलाई घरिघरि यही कुरो सम्झाए कि उनीहरुले आङ्खना नानीहरु
लाई परमेश्वरको व्यवस्था र उहा“ले गर्नु भएका महान कामहरुबारे सिकाइरहनु पर्दछ ( व्यवस्था ६ः७,४ः९ )
२ . येशूको सेवकाइमा नानीहरु पनि पर्दथे । उहा“ले घरिघरि नै उहा“को प्रेम तिनीहरुमा प्रकट गर्नुभयो ,
अनि उनीहरु अति महत्वपूणर् छन् भनेर जोड दिनुभयो ( मर्कूस ९ः३६-३७, १०ः१३-१४ ) ।

ख . व्यवहारिक विचारहरु

१ . कुनैपनि व्यक्तिले आङ्खनो उमेर अनुसारको स्तरमा सिक्ने मौका पाएन भने उसले प्रभावशालीरुपमा
बुΣन सक्दैन । नानीहरुले ठूलाहरुले भिन्दै पारामा जीवनबारे अनुभव गर्छन् । यसैकारण उनीहरुको
अद्धितीय खाचो“ पूरा गर्ने सेवकाइ हामीले योजनागत गर्नैपर्छ (१ कोरन्थी ३ः२ ) ।
२ . माता पिताले आफ्ना नानीहरुलाई सिकाउन मद्दत गर्नै पर्छ । माता पिताहरु आफ्ना नानीहरुको आत्मिकी
जीवनको निम्ति जिम्मेवारी भए पनि , कि , कुनै कारणबश उनीहरु यस जिम्मेवारीमा असफल बन्दछन् , कि
उनीहरु असक्षम बन्दछन् । आफ्ना नानीहरुलाई सिकाउन सफल बाल सेवकाइप्रति कृतज्ञ बन्दछन् ।

२. बाल सेवकाईलाई कसरी संचालन गर्ने
कति नानीहरु छन् , अनि कति सहकायक ठाउ“ उपलब्ध छन् , त्यसैमा तपाईले कसरी
बाल सेवकाइ संचालन गर्नुहुन्छ , त्यो भर पर्दछ ।
क ) आदर्श रुपमा भन्ने हो भने , नानीहरुको उमेर र खुबीअनुसार उनीहरुलाई झुण्डमा बा“ड्नु
पर्दछ ।
ख ) कति अवस्थामा, सहयोगीको अभाव , स्थानको कमी , वा नानीहरुको कम संख्याको कारण स
ंयुक्त झुण्ड पनि बनाउनु पर्ने हुन्छ ।
ग ) शिक्षक विद्यार्थी को अनुपात पनि मिलाउन सके राम्रो हुन्छ ।
१ ) शिक्षकहरुले खोजी गर्दा मनमा यो याद राख्नुहोस् कि ससाना नानीहरुलाई बढी ध्यान पुर्‍याउनु
पर्छ । कक्षामा कम संख्या भए वा धेरै सहयोयगीहरु भए , ध्यानपुर्‍याउन सजिलो पर्दछ ।
२ ) यदि निम्न सल्लाह अनुसार नानीहरुको झुण्ड बनाउनु भए, हरेक स्तरका नानीहरुले राम्ररी सिक्न
सक्ने थिए , अनि शिक्षकहरुको समस्या पनि घट्ने थियो ।
अ ) दुई देखि तीन वर्षका – हरेक ४ -५ नानीहरुको लागि एकजना शिक्षक
आ ) चार वर्षका – हरेक ५-६ नानीहरुको लागि एकजना शिक्षक
इ ) पाच“देखि एघार वर्षसम्मका -हरेक ६-८ नानीहरुको लागि एकजना शिक्षक यसै गर्न गाह्रो छ
तर प्रयास गर्न सके अति राम्रो हुनेछ ।

३ . बाल सेवकाइको निम्ति कस्ता सुविधाहरु चाहिन्छ ?

क ) नानीहरुको निम्ति चाहिने सुविधाहरु हुन् ः

१ ) सुरक्षा र हेरचाह (विशेष गरी अति सानाहरुलाई )
२ ) भुइ“मा प्रशस्त ठाउ“ हुनु ( ठूलाहरुलाई भन्दा बढी सानाहरुलाई चाहिन्छ )
३ ) नानीहरुलाई सुहाउ“दो टेबल कुर्सीहरु
४ ) प्रशस्त बत्ती
५ ) श्यामपट अनि नक्सा तथा चित्रहरुको निम्ति खाली ठाउ“
ख ) सौभाग्यवश नानीहरु जहा“ पनि रहन सक्ने अनि सिक्न सक्ने हुन्छन् । घरको कुना-काप्चा, प्र
योगहीन ठाउ“ , कसैको घर वा बाहिर पनि यस्ता ठाउ“हरु तयार पार्न सकिन्छ ।

४. नानीहरुको निम्ति सेवकाइको कुन क्षेत्रहरु उपलब्ध गराउनु पर्दछ ?

क ) ठूलाहरुमा झैं सानाहरुमा पनि उत्तिकै आत्मिकी खा“चो हुन्छ ः फरक चाही“ त्यसको पूर्ति कसरी गरिन्छ ।
नानीहरुको निम्ति सेवकाइको कार्यक्रम शुरु गर्नुहु“दा , निम्न सेवकाइहरु समावेश गर्न सकिन्छ, तर
ती सन्तुलित हुनुपर्छ ः
१ ) बाइबल शिक्षा — नानीहरुले बुΣन सक्ने र उनीहरु आकर्षक हुन सक्ने पाठहरु प्रस्तुत गर्नुहास् जसले
उनीहरुलाई आत्मिकी सत्य सिकाउ“छ
२ ) आराधना — नानीहरुलाई अर्थपूणर् गीत तथा प्रार्थना प्रस्तुत गर्नुहोस् ।
३ ) संगति —एकाअर्कास“ग भिन्नता बढाएर रमाइलो गर्न नानीहरुलाई कुनै सुपरिवेक्षकमार्फत प्रोत्साहन
गराउनुहोस् ।
४ ) सेवा — सक्षम नानीहरुलाई अरुको सेवा गर्ने काममा प्रोत्साहन गर्नुहोस् । ठूलाहरुको निम्ति गीत गाउने ,
आङ्खना साथीहरुसंग नास्ता खाने , आवश्यकतामा परेकाहरुको निम्ति प्रार्थना गरिदिने , अथवा कार्यक्रम
पश्चात सफाइ गर्ने , इत्यादि ।
५ ) सुसमाचारीय सेवकाइ — अविश्वासीहरुस“ग सुसमाचार प्रचार गर्ने कार्यक्रमहरु बनाउनुहोस् ।

ख ) उपरोक्त क्षेत्रहरुमा सेवा पुर्‍याउन विभिन्न प्रकारका सेवकाई कार्यक्रमहरु सञ्चालन गर्न सकिन्छ ।
कतिपय कार्यक्रमले एक वा दुई क्षेत्रहरुलाई मद्दत पुर्‍याउन सक्छ ।

१ ) सण्डे स्कूल अथवा बाल सेवाहरु
२ ) नानीहरुको आराधना सेवा
३ ) साताभरि स्कूल पश्चात हुने कार्यक्रमहरु – जस्तै मण्डली वा घरमा हुने बाइबल क्लवहरु )
४ ) वर्षमा एकचोटि हुने कार्यक्रमहरु
अ ) भेकेसन बाइबल कार्यक्रमहरु
आ ) एक वा दुई दिने रिट्रटहरु
५ ) नानीहरुको ड्रामा अथवा कोएर झुण्डहरु
नया“ कार्यक्रमहरु बनाउ“दा , स्थानीय मण्डली वा समुदायको खा“चोलाई ध्यानमा राखिनु पर्दछ ।

५. नानीहरुको सेवाकाइ कसले चलाउ“छ ?

क) नानीहरुको सेवकाइ चलाउनेको योग्यता के कस्तो हुनुपर्छ ?

१ ) येशू ख्रीष्टलाई व्यक्तिगत प्रभु र मुक्तिदाता भनी ग्रहण गरेको ।
२ ) परमेश्वरको वचन जान्दछ र राम्ररी अध्ययन गर्ने गर्दछ ।
३ ) उसको जीवनमा लगातार पवित्र आत्माको फल फलाउने गर्छ । ( गलाती ६ः१६-२६ )
४ ) नानीहरुलाई माया गर्छ अनि तिनीहरुलाई आत्मिक रुपमा बढेको देख्न चाहन्छ ।
५ ) केही तालिम पाएको छ । ( कसरी र के सिकाउने भन्ने बारेमा )
६ ) व्यवस्थापन ज्ञान छ ।
७ ) अरु मानिसहरुलाई सञ्चालन र प्रोत्साहन गर्न सिपालु छ ।

ख ) नानीहरुको सेवकाइ चलाउने अगुवाको जिम्मेवारीहरु

१ ) व्यवस्थापन , योजना र लक्ष्यहरु निर्धारित गर्नु ।
२ ) पाठ्यक्रम छनौट र विकासमा सुपरिवेक्षण ।
३ ) योग्य शिक्षक तथा अगुवाहरु भर्ना गर्नु । यस्ता अगुवाहरु भएमा विभिन्न प्रकारस“ग फाइदा लिन
सकिन्छ ।

अ ) धेरै काम गर्न सकिन्छ – धेरै नानीहरुलाई सिकाउन सकिन्छ ।
आ ) बाल सेवकाइ अगुवाइको जिम्मेवारी घट्नेछ, अनि अरुहरुले चाही“ ठूलो जिम्मेवारी महशुस
गर्नेछन् ।
इ ) एउटै व्यक्ति माथि भर नपरिएको हुनाले भविष्यमा यो सेवकाईको झन् ठूलो सफलताको
सम्भावना रहन्छ ।
बाइबलले यस प्रकारको सेवकाईलाई प्रभावशाली नमूना मान्दछ । मोशाले यहोशूलाई एलियाले
एशिलाई य्शूले १२ जना चेलाहरुलाई तालिम दिए । ( बढी जानकारी पाठ २ मा दिइएको छ )
४ ) बाल संगितका शिक्षकहरु प्रभावशाली हुनु हो भने उनीहरुलाई तालिम दिइनुपर्छ । यसर्थ शिक्षक
तालिमको व्यवस्था गरिनु पर्दछ । ( बढी जानकारी पाठ ३ मा दिइएको छ )
५ ) अरुलाई प्रोत्साहन दिनु
मानिसहरुको अगुवा भएको हुनाले , बाल सेवकाइ अगुवाले आङ्खना शिक्षक वा सहयोगीहरुलाई निम्निप्र
कारले सामथ्र्यवान र प्रभावशाली तुल्याउन सक्छ ः
अ ) उनीहरुप्रति घनिष्ट भएर , सहयोगी र उत्साही बनेर ।
आ ) शिक्षकहरुलाई चाहिएको थोक र सेवाहरु जुटाइदिएर ।
इ ) उनीहरुको सबल पक्ष र काम कुरालाई पहिचान गरेर , उनीहरु सफल हु“दा उनीहरुस“ग रमाएर ।
उनीहरुको प्रंशसा गरिएको वास्तविकता उनीहरुले थाहा पाउन् । (विभिन्न प्रकारले यसो गर्न
सकिन्छ )
ई ) उनीहरुसंग उनीहरुको निमित प्रार्थना गरेर (कक्षा अघि र पछि भेटेर प्रार्थना गर्नुहोस् ) स्मरण
रहोस् ः जुन शिक्षक र सहायकहरुलाई राम्ररी प्रेरणा दिइन्छ , उनीहरुले राम्रो काम पनि गर्छन्
अनि बाल सेवामा लामो समयसम्म रहन्छन् ।

६ ) आमा-बाबुहरु र मण्डलीका अगुवालाई सूचना दिनु

क ) बाल सेवाबारे विस्तृत रुपमा छलफल गर्न वर्षमा लगभग चार पटक अवश्य भेटघाट गर्नुहोस् ।
ख) आमा-बाबुहरुसित पनि भेटघाटको चा“जो मिलाउनुहोस् ।
ग ) बाल संगति चलिरहेको बेला पनि कहिले काही“ भेट्न वा हेर्न आउनुहोस् भनेर उनीहरुलाई
निमन्त्रणा दिनुहोस्। यसरी भिजिट गर्दा उनीहरुलाइ पनि यस सेवाकाइको निम्ति प्रोत्साहन
मिल्ला । यसद्धारा घरमा पनि ती पाठहरुवाट सिकाउनु उनीहरुलाई मन पर्ला ।
घ ) आमा-बाबुहरुको सहयोग माग्नुहोस् ।
उनीहरुले संगतिको लागि प्रार्थना गरुन् , सामाग्रीहरु दिउन् , खाजाहरु लिएर आउन् अथवा
कक्षा सुपरिवेक्षणमा सहयोग गरुन् भनेर अनुरोध गर्नुहोस् ।

७ ) मूल्यांकन
कार्यक्रम , सहयोगीहरु अनि आफ्नै कामकुरोको प्रभावशालीतालाई निरन्तर नापजोख गरिरह“दा , बाल
सेवाकाइको सुधार भइरहन सक्छ ।
६. बाल सेवकाइको लागि लक्ष्य निर्धारित गर्नु
क ) उद्देश्यलाई परिभाषा दिनुहोस्

उद्देश्य बनाएर लेखिराख्दा भविष्यमा बाल सेवकाइको मूल्याड्ढन गर्न र अरु योजना बनाउन मद्दत
मिल्दछ । यसोगर्दा यस्तो प्रश्न गर्नुहोस्ः किन हामीलाई बाल सेवकाइ चाहियो ? कुन साधारण उद्देश्य
हामी पूरा गर्न चाहन्छै ?
उदाहरणः
नानीहरुले बाइबलबाट सिकेको, इसाई सम्बन्ध निर्माण गरेको, अनि येशू ख्रीष्टको प्रेम अनुभव गरेको
देख्न चाहन्छौ ।
ख) तपाईको उद्देश्यलाई पूरा गर्ने सुहाउ“दिलो लक्ष्यहरु निर्धारित गर्नुहोस्
कुनै पनि बाल सेवकाइको मुख्य लक्ष्य नानीहरुसित परमेश्वरको प्रेम बा“ड्नु , उनीहरुको येशू ख्र
ीष्टसित व्यक्तिगत सक्बन्ध बढाउन सहयोग गर्नु , अनि उहा“लाई सेवा दिनु हुनेछ । यो भन्दा बढि
चाहिं यस्तो प्रश्न गर्नुहोस् , व्यापक रुपमा अरु के हासिल भएको हामी देख्न चाहन्छौं ?
उदाहरण ः
१ ) उमेर सुहा“उदो , बाइबल आधारित शिक्षा दिने जसले प्रयोगलाई जोड दिन्छ ।
२ ) मुक्तिको निम्ति परमेश्वरको योजना प्रस्तुत गर्नु ।
३ ) नानीहरुलाई परिपक्व इसाई जीवनशैली र परमेश्वरको सम्बन्ध प्रदर्शन गराउनु ।
४ ) आङ्खना साथीहरु र शिक्षकहरुसित संगति र मनोरञ्जनको लागि समय उपलब्ध गराउनु ।
ग ) तपाईका लक्ष्यहरु हासिल गर्न विशेष कार्यक्रम गर्नुहोस्
माथि भनिएको प्रत्येक लक्ष्य हासिल गर्न कस्तो विशेष कार्यक्रम गर्न आवश्यक छ भनी विचार
गर्नुहास् ।
अ ) उमेर अनुसारको बाल कक्षाहरु सञ्चालन गरिनु ।
आ ) सण्डे स्कूल अथवा बाल संगतिको बेला , खेलकूद ,सामुहिक कार्यक्रमहरु र चिया नास्ताको
समय छुट्याएर एकअर्कामा अन्र्तक्रिया गर्ने समय छुट्यानुहोस् ।
इ ) नानीहरुको लागि प्रत्येक वर्ष कम्ति दुईवटा सामाजिक कार्यक्रमहरु आयोजित गर्ने ।
ई ) नानीहरुले अन्र्तक्रिया गर्न मिल्ने र सम्बन्ध बढाउन सक्ने किसिमका कार्यक्रम गर्न सकिने नया“
विचारहरु सोच्ने सहयोगी र शिक्षकहरुलाई पनि अह्राउनुहोस् ।

छलफल प्रश्नहरु

१ ) किन नानीहरुकै निम्ति विशेष सेवकाई गरिनु आवश्यक छ ? ठूलाहरुकै सेवामा राखे हुन्न र ?

२ ) बाल सेवकाइमा अप्नाइनु पर्ने चार क्षेत्रहरु के के हुन् ?
३ ) किन उमेर अनुसार नानीहरुलाई सिकाउनु अति राम्रो हुन्छ ?
४ ) किन विद्यार्थी – शिक्षक अनुपात अति आवश्यक हुन्छ ?
५ ) बाल सेवकाइ अगुवाका सात मुख्य जिम्मेवारीहरु के के हुन् ?
६ ) बाल सेवकाइ अगुवाले अरु मानिसहरुमा भएको बरदान र योग्यता चिनेर किन उनीहरुलाई पनि
बाल सेवकाइको निम्ति तालिम दिनु आवश्यक पर्दछ ?